Nguồn gốc của Trà Thiết Quan Âm

Có rất nhiều câu chuyện kể về nguồn gốc của trà Thiết Quan Âm. Theo một câu chuyện phổ biến nhất, vào đời Thanh năm vua Càn Long, trên vườn trà ở trấn Tây Bình, huyện An Khê, tỉnh Phúc Kiến, có một người dân tên là Ngụy Ẩm. Ông là một người rất sùng đạo Phật và có niềm đam mê với trà. Mỗi ngày, ông đều pha 3 chum trà cúng dường lên Bồ Tát Quan Âm.

Một đêm nọ, Ngụy Ẩm nằm mơ thấy trên vách núi có một cây trà tỏa ra mùi thơm của hoa phong lan. Ông đang định hái thì bị tiếng chó sủa làm tỉnh giấc. Sáng hôm sau, ông tìm đến nơi trong mơ và quả nhiên tìm thấy một cây trà y hệt. Ông hái một ít lá non mang về nhà chế biến.

Sau khi chế biến xong, ông thấy trà có vị dịu ngọt thơm ngon, làm tinh thần trở nên nhẹ nhàng, sảng khoái. Ông cho rằng đây là vua của các loại trà, liền bưng cả cây trà mang về nhà làm giống để trồng. Vài năm sau, trà mọc nhiều và tươi tốt, cành lá xum xuê. Do vì lá trà đẹp như Ngài Quan Âm, nặng như sắt, được Ngài Quan Âm gia hộ báo mộng cho nên ông gọi trà là trà Thiết Quan Âm. Từ đó trà Thiết Quan Âm nổi danh thiên hạ, trở thành cực phẩm của dòng trà Ô Long.

Quy trình sản xuất của Trà Thiết Quan Âm

Quy trình sản xuất Trà Thiết Quan Âm là một trong những chuỗi công đoạn chế biến trà phức tạp và tinh xảo nhất trong thế giới trà Ô Long. Nó đòi hỏi sự khéo léo, kinh nghiệm và sự tỉ mỉ của người thợ trà qua từng bước, kéo dài hơn 24 giờ.

Dưới đây là các bước chính trong quy trình sản xuất Trà Thiết Quan Âm truyền thống:

1. Hái trà (採摘)

• Thời điểm: Thường vào mùa xuân và mùa thu. Trà thu hoạch vào mùa thu thường được đánh giá cao về hương thơm. Lá được hái vào những ngày nắng ráo, không sương.
• Tiêu chuẩn: Hái những búp trà non với 2-3 lá đầu tiên, dày dặn, mọng nước và có sức sống.

2. Phơi héo ngoài trời (晒青)

• Mục đích: Làm giảm lượng nước trong lá trà một cách tự nhiên, làm mềm lá để chuẩn bị cho các bước tiếp theo, đồng thời khởi động quá trình oxy hóa enzyme nhẹ nhàng.
• Thực hiện: Lá trà tươi được trải mỏng đều trên các tấm phơi hoặc nia tre dưới ánh nắng mặt trời nhẹ trong khoảng 30 phút đến 1 giờ. Cần kiểm soát nhiệt độ và thời gian để lá không bị cháy hoặc héo quá mức.
• Kết quả: Lá trà mềm dẻo hơn, màu xanh sẫm dần.

3. Làm héo và lắc trà (凉青/摇青) – Giai đoạn quan trọng nhất

• Mục đích: Đây là bước mấu chốt tạo nên hương thơm và hương vị đặc trưng của Thiết Quan Âm thông qua quá trình oxy hóa (lên men) một phần có kiểm soát.
• Thực hiện:

  • Làm héo trong nhà (凉青): Lá trà được đưa vào trong nhà, trải mỏng trên các nia tre trong phòng thoáng mát để tiếp tục làm héo tự nhiên và đều hơn.

  • Lắc trà (摇青): Trà được đưa vào lồng lắc bằng tre hoặc máy lắc chuyên dụng. Việc lắc trà làm mép lá bị xước nhẹ, giải phóng polyphenol oxidase, khởi động quá trình oxy hóa.

• Lặp lại: Quá trình làm héo trong nhà và lắc trà được lặp đi lặp lại 3-5 lần trong khoảng 8-12 giờ (thường là qua đêm). Giữa mỗi lần lắc là thời gian để trà “nghỉ” và quá trình oxy hóa diễn ra.
• Kiểm soát: Người thợ trà phải theo dõi rất kỹ bằng cách ngửi mùi, sờ và nhìn lá trà để điều chỉnh thời gian và lực lắc, đảm bảo lá trà đạt mức độ lên men mong muốn (thường khoảng 20-30%), mép lá chuyển đỏ, và phát ra hương thơm đặc trưng của hoa lan hoặc hoa quả chín.

4. Diệt men (杀青)

• Mục đích: Ngừng quá trình oxy hóa (lên men) của trà khi đã đạt mức độ lý tưởng, khóa hương vị và dưỡng chất.
• Thực hiện: Trà được rang nhanh chóng ở nhiệt độ cao (khoảng 200-250°C) trong chảo lớn hoặc máy diệt men trong khoảng 2-5 phút. Nhiệt độ cao sẽ bất hoạt các enzyme.
• Kết quả: Lá trà vẫn giữ được màu xanh ở phần giữa nhưng mép lá đã lên men nhẹ.

5. Vò/ xoắn trà (揉捻)

• Mục đích: Tạo hình dáng đặc trưng cho cánh trà (hình viên tròn hoặc bán cầu), phá vỡ cấu trúc tế bào lá để giải phóng tinh dầu và chất trà, giúp trà dễ dàng chiết xuất khi pha.
• Thực hiện: Lá trà được vò xoắn bằng máy hoặc thủ công. Để đạt được hình dạng viên tròn đặc trưng, trà Thiết Quan Âm thường phải trải qua nhiều lần vò ép chặt và “áp viên”.

6. Sấy khô sơ bộ (初烘)

• Mục đích: Loại bỏ phần lớn độ ẩm còn lại sau khi vò, cố định hình dáng và hương vị trà.
• Thực hiện: Trà được sấy ở nhiệt độ vừa phải cho đến khi đạt độ khô khoảng 70-80%.

7. Phân loại và nhặt cọng (拣梗)

• Mục đích: Loại bỏ các cọng trà, lá già, lá vụn, tạp chất không đạt chuẩn để đảm bảo chất lượng và tính thẩm mỹ cao nhất cho sản phẩm.

8. Sấy lại, làm khô hoàn toàn (复烘/足干)

• Mục đích: Loại bỏ hoàn toàn độ ẩm còn lại, giúp trà có thể bảo quản được lâu mà không bị ẩm mốc, đồng thời ổn định hương vị.
• Thực hiện: Trà được sấy ở nhiệt độ thấp hơn trong thời gian dài hơn cho đến khi khô hoàn toàn.

9. Làm chín hương/ nướng lửa (焙火) – Bước tùy chọn

• Mục đích: Đây là bước tùy chọn và là một trong những yếu tố tạo nên sự đa dạng của Thiết Quan Âm (Thanh Hương hay Nùng Hương). Việc nướng lửa giúp tăng cường hương thơm, làm sâu sắc vị trà và giảm tính hàn của trà.
• Thực hiện: Trà được nướng nhẹ nhàng trên than củi hoặc trong lò nướng ở nhiệt độ thấp trong vài giờ. Có thể nướng một lần hoặc nhiều lần tùy thuộc vào loại hương vị mong muốn.

  • Thanh Hương (Light Roast): Nướng rất nhẹ hoặc không nướng, giữ được hương hoa tươi mát.

  • Nùng Hương (Heavy Roast): Nướng kỹ hơn, tạo ra hương thơm nồng nàn của hạt rang, caramel.

10. Đóng gói (包装 – Bāozhuāng)

• Mục đích: Bảo vệ trà khỏi độ ẩm, ánh sáng và mùi lạ, giữ hương vị tốt nhất.
• Thực hiện: Trà thường được đóng gói chân không thành các gói nhỏ (khoảng 7-8g) để tiện sử dụng và bảo quản.

Quy trình phức tạp và tinh xảo này là lý do tại sao Trà Thiết Quan Âm lại có hương thơm quyến rũ, vị trà thanh khiết và hậu ngọt sâu lắng đặc trưng, chinh phục trái tim của biết bao người yêu trà trên khắp thế giới.

Đặc trưng hương vị của Trà Thiết Quan Âm

Trà Thiết Quan Âm là một trong những đại diện tiêu biểu nhất của dòng trà ô long bán lên men, mang trong mình sự kết hợp tinh tế giữa hương hoa thanh khiết và vị trà đậm đà sâu lắng. Được trồng chủ yếu tại An Khê – Phúc Kiến, vùng đất nổi tiếng có thổ nhưỡng và khí hậu lý tưởng cho cây trà sinh trưởng, Thiết Quan Âm không chỉ là một loại trà, mà còn là biểu tượng của tinh hoa trà đạo Trung Hoa.

• Điểm nổi bật nhất của Thiết Quan Âm chính là hương thơm như hoa lan – dịu dàng, thanh mát và kéo dài dai dẳng sau khi pha. Khi ngửi trà khô, bạn sẽ cảm nhận được hương thơm ngọt thanh như mật. Sau khi nước sôi chạm vào lá trà, hương lan bung tỏa, tạo cảm giác thư thái, nhẹ nhàng như đang thưởng thức hương sắc của một vườn hoa trong sương sớm.
• Vị của Thiết Quan Âm sâu, ngọt hậu rõ, có độ chát nhẹ ban đầu nhưng không gắt, chuyển nhanh sang vị ngọt thanh, mượt mà. Mỗi ngụm trà để lại cảm giác sạch miệng, khoang miệng như được bao phủ bởi một lớp vị ngọt tự nhiên, bền bỉ.
• Sau khi pha, nước trà có màu vàng hổ phách sáng hoặc xanh ánh vàng, trong trẻo và sóng sánh. Màu nước đẹp mắt là minh chứng cho chất lượng lá trà cũng như quy trình chế biến công phu.

Hướng dẫn pha Trà Thiết Quan Âm chuẩn vị

Để cảm nhận trọn vẹn hương vị đặc trưng của Trà Thiết Quan Âm, điều quan trọng là bạn phải pha đúng cách. Dưới đây là các bước pha chuẩn theo phong cách truyền thống Trung Hoa, giúp bạn tận hưởng trọn vẹn hương lan, vị ngọt hậu của loại trà danh tiếng này:

Dụng cụ cần chuẩn bị:

• Ấm tử sa, chén trà nhỏ
• Ấm nước đun sôi
• Trà Thiết Quan Âm (5 – 7gr)
• Khay trà, muỗng lấy trà

Các bước pha trà:

• Bước 1: Làm nóng ấm và chén trà: Tráng qua ấm và chén bằng nước sôi để làm ấm, giúp giữ nhiệt tốt và khơi mở hương trà.
• Bước 2: Lượng trà Dùng khoảng 5–7g trà cho 150–200ml nước. Tùy khẩu vị đậm nhạt, bạn có thể điều chỉnh lượng trà.
• Bước 3: Nhiệt độ nước: Sử dụng nước nóng ở khoảng 90–95°C (không nên dùng nước sôi 100°C vì sẽ làm mất hương lan tinh tế của trà).
• Bước 4: Đánh thức trà (tráng trà): Đổ nước ngập trà và đổ bỏ ngay sau 3 giây để rửa sạch bụi trà, đồng thời giúp lá trà bắt đầu nở.
• Bước 5: Hãm trà lần 1: Rót nước mới vào, hãm khoảng 15–30 giây. Đổ trà ra chén tống, sau đó chia đều vào các chén nhỏ. Hương thơm hoa lan sẽ lan tỏa nhẹ nhàng ngay từ lần đầu.
• Bước 6: Các lần hãm tiếp theo: Mỗi lần pha tiếp, tăng thời gian hãm thêm khoảng 5–10 giây. Trà Thiết Quan Âm có thể pha được từ 5–7 nước, hương vị vẫn đậm đà và ngọt hậu.

Mẹo nhỏ:

• Không nên đun nước quá lâu khiến oxy trong nước bị mất, ảnh hưởng đến độ ngọt và màu nước trà.
• Uống chậm rãi, hít nhẹ hương thơm trước khi nhấp từng ngụm nhỏ để cảm nhận vị lan chuyển dần sang hậu ngọt.